Mae'r erthyglau hyn bellach wedi'u harchifo ac ni fyddant yn cael eu diweddaru mwyach
Gwenwyn di-boen: Mae creitiau Indiaidd (Bungarus caeruleus) yn enwog am frathu pobl sy'n cysgu yn y nos. Er eu bod yn angheuol iawn, mae'r brathiadau mor ddi-boen nes eu bod yn aml yn cael eu diystyru fel dibwys nes ei bod hi'n rhy hwyr. Nid yw hyn yn dynodi unrhyw swyddogaeth amddiffynnol i'r gwenwyn hwn. (Wolfgang Wuster)
Amcangyfrifir y gellir priodoli dros 100,000 o farwolaethau dynol bob blwyddyn o 700 i frathiadau gan nadroedd. Daw hyn gan rywogaethau nadroedd gwenwynig y byd, gyda phob brathiad yn cael ei wneud wrth i'r nadroedd amddiffyn eu hunain pan fyddant yn teimlo dan fygythiad gan fodau dynol a ddaw'n rhy agos atynt. Fodd bynnag, daw darn newydd o ymchwil Bangor/Abertawe i'r casgliad na esblygodd gwenwyn neidr fel dull o amddiffyn.
Esboniodd yr Uwch Ddarlithydd Dr Wolfgang Wüster, arbenigwr byd-enwog ar esblygiad gwenwyn neidr yn Ysgol Gwyddorau Naturiol Prifysgol Bangor:
“Rydyn ni'n gwybod bod gwenwyn neidr yn cael ei ddefnyddio'n bennaf i chwilota am fwyd; i ddangos grym dros eraill, ac i ladd ysglyfaeth. Fodd bynnag, rydym hefyd yn gwybod bod nadroedd yn defnyddio eu gwenwyn wrth amddiffyn eu hunain - dyna pam mae cymaint o bobl yn cael eu brathu, a'u lladd weithiau, gan nadroedd gwenwynig ledled y byd. Roeddem am ymchwilio i weld a oedd amddiffyniad yn sbardun i esblygiad gwenwyn.”
Er mwyn darparu amddiffyniad effeithlon rhag ysglyfaethwr, byddai angen i wenwyn y neidr ddarparu digon o boen ar unwaith i atal yr ysglyfaethwr a galluogi'r neidr i ddianc, yn yr un modd ag y mae pigiad gwenyn yn brifo ar unwaith.
Mae papur newydd a gyhoeddwyd yn Toxins yn datgelu mai ychydig iawn o frathiadau nadroedd gwenwynig sy'n achosi poen ar unwaith, gan awgrymu nad yw cyfansoddiad y gwenwyn wedi esblygu i amddiffyn fel y prif bwrpas.
Profodd myfyriwr o Brifysgol Bangor, Harry Ward-Smith, y rhagdybiaeth hon o dan oruchwyliaeth Dr. Wüster. Casglodd ymatebion o arolwg ar-lein gan rai a oedd yn cadw ymlusgiaid, herpetolegwyr a gweithwyr maes, fel rhan o'i radd israddedig mewn Sŵoleg gyda Herpetoleg.
Gofynnodd ei arolwg, a gafodd bron i 400 o ymatebion ledled y byd, i bobl sy'n gweithio gyda nadroedd am drefn amser poen ar ôl brathiadau yr oeddent wedi'u cael.
Datgelodd canlyniadau oddeutu 600 o brofiadau mai lleiafrif yn unig o frathiadau a rhywogaethau sy'n achosi poen cyflym, difrifol yn rheolaidd. Ar ben hynny, lle mae poen cynnar yn esblygu yn ystod esblygiad neidr, mae'n debygol y bydd yn cael ei golli eto mewn llinachau disgynyddion.
Dywedodd Dr Kevin Arbuckle, Uwch Ddarlithydd mewn Biowyddorau (Bioleg Esblygiadol) yn Adran Biowyddorau Prifysgol Abertawe a chydawdur y papur:
"Nid yw ein canlyniadau'n awgrymu llawer o dystiolaeth ar gyfer esblygiad eang gwenwynau sy'n cael eu gyrru gan eu defnydd i amddiffyn, er bod eithriadau diddorol yn debygol o fodoli fel y defnydd amddiffynnol o 'boeri' gwenwyn mewn rhai cobras, ac mae'r achosion penodol hyn yn haeddu eu hastudio ymhellach."
Ychwanegodd Dr Wüster:
“Er y gallem fod wedi disgwyl i amddiffyn eich bywyd fod yn bwysicach na bwydo, mae'n ymddangos bod dewis naturiol ar gyfer diet yn ymddangos fel prif ysgogydd esblygiad gwenwyn mewn nadroedd.”
Dywedodd Harry Ward-Smith:
“Rwy’n falch o fod ymhlith lleiafrif o wyddonwyr sydd wedi llwyddo i gyhoeddi eu gwaith israddedig. Cymerodd lawer o waith hyd yn oed ar ôl graddio i mi ei gwblhau.
Rwy'n gobeithio y bydd astudiaethau fel hyn yn annog ymchwil bellach i swyddogaeth ac ecoleg naturiol gwenwyn neidr, yn enwedig nadroedd gwenwynig sy’n gwenwyno drwy ddannedd yng nghefn y geg, gan ein bod yn dal i wybod cyn lleied amdanynt.”