Mae'r erthyglau hyn bellach wedi'u harchifo ac ni fyddant yn cael eu diweddaru mwyach
Astudiaeth newydd o'r ffordd y mae mesurau diogelwch Covid-19 yn cynyddu pryderon ac ymddygiad osgoi
Mae astudiaeth newydd yn cael ei lansio gan Brifysgol Abertawe i ymchwilio i'r ffordd y mae mesurau diogelwch Covid-19 o bosib yn cael yr effaith anffodus o wneud i bobl deimlo'n llai diogel, gan gynyddu pryderon ac achosi i bobl osgoi sefyllfaoedd a mannau roeddent yn teimlo'n ddiogel ynddynt o'r blaen.
Mae systemau unffordd, cadw pellter cymdeithasol, defnyddio hylif diheintio dwylo, gwisgo gorchuddion wyneb a mesurau diogelwch iechyd cyhoeddus eraill bellach yn rhan o fywyd beunyddiol yn ystod pandemig Covid-19, ac mae academyddion o Adran Seicoleg Prifysgol Abertawe yn credu y gall dilyn y rheolau hyn wneud i bobl deimlo'n fwy pryderus. Mae hyn yn golygu eu bod yn debygol o droi at ymddygiad osgoi – gan aros gartref ac osgoi mynd i fannau fel archfarchnadoedd, sinemâu a chaffis.
Ar ôl cael cyllid gwerth £65,000 gan Swyddfa Gwyddoniaeth Llywodraeth Cymru (drwy raglen Mynd i'r Afael â Covid-19 Sêr Cymru), bydd ymchwilwyr bellach yn mynd ati i ddatblygu ffordd well o ddeall penderfyniadau pobl sy'n osgoi bygythiadau anghyfarwydd.
Meddai Dr Martyn Quigley, sy'n ddarlithydd seicoleg ym Mhrifysgol Abertawe: “Bydd yr astudiaeth fawr newydd hon yn archwilio'r ffactorau seicolegol a all arwain at ymddygiad osgoi, megis unigrwydd, straen ac iselder. Wrth wneud hynny, rydym yn gobeithio adnabod y bobl hynny sy'n wynebu'r perygl mwyaf o droi at yr ymddygiad osgoi hwn, a all effeithio'n sylweddol ar ansawdd bywyd.”
Bydd y bobl sy'n cymryd rhan yn yr astudiaeth hon yn cwblhau arbrawf ar-lein, lle byddant yn wynebu ysgogiadau bygythiol a diogel. Mae'r dasg wedi'i haddasu o'r rhai a ddefnyddir yn rheolaidd yn y labordy er mwyn nodi newidiadau o osgoi digwyddiadau bygythiol i osgoi digwyddiadau diogel, a'r mecanweithiau a all achosi'r newid hwn.
Mae bron hanner poblogaeth y DU wedi adrodd eu bod yn teimlo'n hynod bryderus yn ystod y pandemig, yn ôl y Swyddfa Ystadegau Gwladol, ac, yn ôl adroddiad gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, mae llawer o bobl yng Nghymru'n gyndyn o ailgydio mewn gweithgareddau arferol tan y bydd bygythiad coronafeirws yn dod i ben.
Mae Dr Daniel Zuj o Adran Seicoleg Abertawe yn credu bod ymddygiad osgoi eisoes yn cael effaith sylweddol ar fywydau pobl: “Mae rhai elusennau'n adrodd bod pobl yn mynd heb fwyd oherwydd pryder ynghylch Covid-19, gan fod ofn arnynt fynd i siopau. Mae byrddau iechyd Cymru hefyd wedi adrodd eu bod yn gweld cynnydd mawr o ran gorbryder ac yn disgwyl i nifer yr atgyfeiriadau gynyddu'n sylweddol wrth i'r gaeaf gyrraedd.”
Meddai'r Athro Simon Dymond, sy'n athro seicoleg a dadansoddi ymddygiad: “Mae'n hanfodol ein bod yn deall y ffactorau seicolegol sy'n gysylltiedig â risg ymddygiad osgoi problemus yn ystod y cyfnod digynsail hwn. Bydd yr astudiaeth hon yn archwilio a yw'r negeseuon diogelwch i atgoffa pobl am Covid-19 yn cynyddu'r bygythiad canfyddedig o ddal y feirws. Bydd yn taflu goleuni ar y ffordd y mae pobl yng Nghymru'n ymdrin â bygythiadau sefyllfaoedd a fu gynt yn ddiogel ac, wrth wneud hynny, bydd yn ein helpu i feithrin dealltwriaeth well ynghylch sut i glustnodi help i'r bobl y mae ei angen arnynt fwyaf.”