Mae'r erthyglau hyn bellach wedi'u harchifo ac ni fyddant yn cael eu diweddaru mwyach
Astudiaeth yn dangos bod profiadau trawmatig yn gallu gadael eu hôl ar lygaid unigolyn
Mae ymchwil newydd gan academyddion yn dangos bod canhwyllau llygaid claf yn gallu dangos a yw wedi dioddef profiad trawmatig yn y gorffennol.
Gall unigolion ddioddef o anhwylder straen ôl-drawmatig ar ôl profi digwyddiad trawmatig megis damwain car, straen ymladd, neu gam-drin. Gall achosi iddynt fod yn fwy sensitif, neu'n orgynhyrfus, yn wyneb digwyddiadau pob dydd a'u hatal rhag gallu ymlacio.
Gwnaeth yr ymchwil, a arweiniwyd gan Dr Aimee McKinnon ym Mhrifysgol Caerdydd ac a gyhoeddwyd yn y cyfnodolyn Biological Psychology, chwilio am olion y digwyddiadau trawmatig hyn yn llygaid cleifion a oedd yn dioddef o anhwylder straen ôl-drawmatig drwy fesur cannwyll y llygad pan oedd cyfranogwyr yn gweld delweddau bygythiol megis arfau neu anifeiliaid mileinig, yn ogystal â delweddau eraill a oedd yn dangos digwyddiadau niwtral, neu ddelweddau dymunol hyd yn oed.
Roedd ymateb pobl a oedd yn dioddef o anhwylder straen ôl-drawmatig yn wahanol i ymateb pobl eraill, gan gynnwys y rhai a oedd wedi dioddef trawma ond heb yr anhwylder.
I ddechrau, methodd cannwyll y llygad gulhau'n sydyn yn ôl yr arfer pan newidiodd lefel y golau – ond cynyddodd canhwyllau eu llygaid hyd yn oed yn fwy yn sgil ysgogiadau emosiynol nag oedd yn wir yn achos y cyfranogwyr eraill.
Cafwyd canlyniad annisgwyl arall wrth i ganhwyllau llygaid y cleifion a oedd yn dioddef o anhwylder straen ôl-drawmatig ymateb yn ormodol i ysgogiadau a oedd yn dangos delweddau cadarnhaol megis golygfeydd chwaraeon cyffrous, yn ogystal ag ysgogiadau bygythiol.
Mae'r Athro Nicola Gray o Brifysgol Abertawe, un o awduron y papur ar y cyd â'r Athro Robert Snowden o Brifysgol Caerdydd, yn credu bod y canfyddiad hwn yn un pwysig.
Meddai: “Mae hyn yn dangos bod cannwyll y llygad yn gorymateb i unrhyw ysgogiad cynhyrfus, yn hytrach na'r rhai bygythiol yn unig. Gall hyn ein galluogi i ddefnyddio'r delweddau cadarnhaol hyn mewn therapi, yn hytrach na dibynnu ar ddelweddau negyddol a all aflonyddu ar y claf, a thrwy hynny wneud therapi'n fwy derbyniol a goddefadwy. Nawr, mae angen profi'r syniad yn empirig cyn iddo gael ei ddefnyddio at ddibenion clinigol.”
Ychwanegodd Dr McKinnon, sydd bellach ym Mhrifysgol Rhydychen: “Mae'r canfyddiadau hyn yn ein galluogi i ddeall bod pobl sy'n dioddef o anhwylder straen ôl-drawmatig yn barod yn awtomatig i deimlo bygythiad ac ofn mewn unrhyw gyd-destun emosiynol ansicr, gan roi cyfle i ni ystyried y baich mawr sydd arnynt mewn bywyd pob dydd.
“Mae hefyd yn awgrymu ei bod yn bwysig i ni gydnabod nad dim ond ysgogiadau sy'n seiliedig ar ofn y dylid mynd ati i'w hailystyried ym maes therapi.
“Os bydd rhywun sy'n dioddef o anhwylder straen ôl-drawmatig yn wynebu unrhyw ysgogiad emosiynol mawr, hyd yn oed os yw'n deimlad cadarnhaol, gall ei sbarduno ar unwaith i ymateb fel pe bai dan fygythiad. Mae angen i glinigwyr ddeall effaith ysgogiadau cadarnhaol er mwyn helpu defnyddwyr gwasanaeth i oresgyn yr heriau sylweddol y maent yn eu hwynebu.”