Cynhaliodd prosiect TRUE Ysgol y Gyfraith, a ariennir gan UKRI, ymarfer ffug dreial ddydd Sadwrn 23 Medi yn Siambr Cyngor hanesyddol Prifysgol Goldsmith yn Llundain.
Dyluniwyd y ffug dreial hwn i brofi ymddiriedaeth rheithwyr mewn tystiolaeth a grëir gan ddefnyddwyr. Cofnodwyd trafodion y treial gan dîm dan arweiniad y gwneuthurwr rhaglenni dogfen arobryn James Newton, a bydd y recordiad yn cael ei ddangos i gyfranogwyr ymchwil a recriwtiwyd i fod yn ffug reithgor, y bydd eu trafodaethau'n cael eu dadansoddi.
Syr Howard Morrison CB, barnwr profiadol sydd wedi gwasanaethu fel Barnwr y Llys Troseddol Rhyngwladol, ac a benodwyd yn Ymgynghorydd Annibynnol i Erlynydd Cyffredinol Wcráin gan lywodraeth y DU yn 2022, oedd y barnwr ar gyfer y ffug dreial. Cynrychiolwyd yr erlyniad gan Helen Malcolm CB a Joshua Kern, a'r amddiffyniad gan Peter Haynes CB a Kirsty Sutherland. Cafodd Nick Waters, dadansoddwr ffynhonnell agored gyda Bellingcat, ei groesholi fel tyst arbenigol.
Mae'r ffug dreial yn dilyn ffug wrandawiad o dderbynioldeb tystiolaeth a drefnwyd gan brosiect OSR4Rights ym Mhrifysgol Abertawe, GLAN a Bellingcat yn 2021. Mae penderfyniad Ei Hanrhydedd y Barnwr Joanna Korner ar dderbynioldeb darn o dystiolaeth ffynhonnell agored yn yr achos hwnnw ar gael ar-lein.
Roedd y ffug ddiffynnydd yn beilot gyda Llu Awyr Brenhinol Saudi Arabia ac fe'i cyhuddwyd o un cyfrif o dan adran 51 o Ddeddf Llysoedd Troseddol Rhyngwladol 2001: y drosedd rhyfel o gyfeirio ymosodiadau yn fwriadol yn erbyn y boblogaeth sifil felly neu yn erbyn sifiliaid unigol nad ydynt yn cymryd rhan uniongyrchol mewn ymladd.
Achos yr erlyniad oedd, ar 7 Mai 2018, hedfanodd y diffynnydd ei awyren ymladd uwchben Stryd Tahrir, lle mae Swyddfa'r Llywyddiaeth, a lansio dau fom o'r awyr. Dadl yr erlyniad oedd bod yr ymosodiad yn nodweddiadol o streic 'ergyd ddwbl', sef tacteg ddadleuol pan fydd awyren ryfel yn ymosod ar safle ac yn dychwelyd i ymosod ar yr un ardal eto, wrth i bobl wneud gwaith achub.
Achos yr amddiffyn oedd bod y diffynnydd yn gyfrifol am un streic, a gynhaliwyd yn fuan ar ôl 7am pan nad oedd unrhyw sifiliaid yn bresennol, mewn lleoliad gwahanol nad oedd yn lleoliad sifil, sef y Palas Arlywyddol y tu allan i ganol Sana'a. Roedd dau arweinydd Houthi lefel uchel yn bresennol ym Mhalas yr Arlywydd, ac ni wnaed unrhyw ddifrod i unrhyw eiddo cyfagos ac ni chafodd unrhyw sifiliaid eu niweidio.
Roedd fideo a bostiwyd ar Twitter wedi'i wirio gan ddefnyddio dadansoddiad ffynhonnell agored gan Bellingcat, sefydliad dielw sy'n arbenigo mewn ymchwiliadau ar-lein, yn ganolog i achos yr erlyniad. Honnwyd ei fod wedi cofnodi'r ail streic awyr a ddigwyddodd tra bod achubwyr yn ceisio tynnu person a anafwyd o'r rwbel. Gwnaeth yr amddiffyniad herio i ba raddau y gall rheithgor ddibynnu ar ddarn o gynnwys a bostiwyd ar-lein, lle mae hunaniaeth y person a gofnododd y cynnwys yn ansicr, ac felly ni ellir ei alw i roi tystiolaeth.
Wrth siarad ar ôl ymarfer y ffug dreial, meddai'r Athro Yvonne McDermott Rees:
"Mae'r ffug dreial hwn yn elfen ganolog o brosiect TRUE a bydd yn hynod ddiddorol gweld sut mae rheithwyr yn asesu ac yn pwyso a mesur tystiolaeth a grëir gan ddefnyddwyr mewn senario realistig. Rydyn ni mor ddiolchgar i'r cyfreithwyr, y barnwr a'r arbenigwyr blaenllaw a roddodd eu hamser yn hael i gymryd rhan yn y treial, a oedd yn llwyddiant ysgubol."