Gallai ymarfer corff rheolaidd leihau'r risg o strôc mewn merched ar ôl diwedd y mislif, yn ôl ymchwil newydd a wnaed yn rhannol yn Abertawe.
Awgrymodd yr astudiaeth beilot, a fydd yn cael ei dilyn yn awr gan dreial mwy helaeth, tymor hwy, mai’r manteision mwyaf oedd i’r menywod hynny a fu’n ymarfer corff yn ystod neu’n fuan ar ôl y menopos yn hytrach na blynyddoedd lawer yn ddiweddarach.
Mae tîm yr astudiaeth, gan gynnwys Adrian Evans, Athro Meddygaeth Frys yn Ysgol Feddygaeth Prifysgol Abertawe, bellach wedi cyhoeddi ei ganfyddiadau yn yr American Journal of Physiology.
“Mae clefyd fasgwlaidd fel strôc yn fwy cyffredin wrth i chi fynd yn hŷn,” meddai’r Athro Evans. “Ond mae nifer yr achosion o strôc yn uwch mewn menywod ar ôl diwedd y mislif nag mewn dynion o oedran tebyg ac nid ydym yn siŵr pam hynny.
“Un o’r rhesymau, yn ôl pob tebyg, yw cyn iddyn nhw fynd drwy’r menopos, mae’r estrogen – yr hormonau – yn cael effaith amddiffynnol. Ar ôl y menopos, mae lefel yr estrogen yn gostwng yn sylweddol.
“A phan maen nhw’n mynd trwy’r menopos, maen nhw’n cael ymateb llidiol imiwn, a all gynhyrchu ceulo annormal a newidiadau yn eu llif gwaed, a allai yn ei dro achosi strôc.”
Roedd yr astudiaeth yn cynnwys arbenigwyr o Brifysgol Copenhagen a Phrifysgol Brock yn Ontario, Canada.
Roedd yn cynnwys recriwtio nifer fach o fenywod, wedi'u rhannu rhwng y rhai a oedd wedi cael y menopos bum mlynedd neu lai yn flaenorol a'r rhai a oedd yn menopos am 10 mlynedd neu fwy.
Cawsant raglen wyth wythnos o ymarfer corff dwys rheolaidd a mesurwyd yr effaith ar eu hiechyd cardiofasgwlaidd - gan gynnwys priodweddau ceulo gwaed gan ddefnyddio biofarciwr a ddatblygwyd yn Nhreforys.
Yr Athro Evans yw Cyfarwyddwr Canolfan Ymchwil Meddygaeth Frys Cymru, a ddatblygwyd gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe gyda Phrifysgol Abertawe ac un o'r unedau mwyaf blaenllaw o'i bath yn y DU ac Ewrop.
Mae ei hymchwil yn canolbwyntio’n helaeth ar y berthynas rhwng llif gwaed a cheulo a’u heffeithiau mewn clefydau llidiol fasgwlaidd acíwt fel strôc, sy’n salwch cyffredin a gwanychol a welir mewn cleifion yn yr Adran Achosion Brys.
Mae’r ganolfan wedi cynhyrchu mwy na 100 o gyhoeddiadau ac wedi datblygu cydweithrediadau nid yn unig ar draws y DU ond gyda chanolfannau rhyngwladol blaenllaw yn Seland Newydd, yr Unol Daleithiau a Denmarc.
Mae un o gyd-awduron astudiaeth y menopos, yr Athro Ylva Hellsten yn arwain y grŵp ymchwil cardiofasgwlaidd o fri rhyngwladol ym Mhrifysgol Copenhagen.
“Mae’r astudiaeth yn dangos bod yr wyth wythnos o hyfforddiant aerobig yn gwella ffitrwydd aerobig, marcwyr ac iechyd cardiofasgwlaidd ac yn lleihau marcwyr sy’n dynodi’r risg o glotiau gwaed,” meddai’r Athro Hellsten.
“Mae’r astudiaeth hefyd yn dangos anghysondeb rhwng grwpiau. Gostyngwyd marcwyr risg thrombotig mewn merched a oedd wedi mynd i’r menopos yn ddiweddar ond nid yn y rhai yn y menopos am fwy na 10 mlynedd.
“Gallai un esboniad am y canfyddiad hwn fod yn lefel uwch o lid fasgwlaidd gradd isel a welwyd ymhlith menywod hŷn.
“Mae ein canfyddiadau’n awgrymu, er bod menywod ar ôl y menopos yn elwa o hyfforddiant aerobig waeth beth fo’u hoedran, y gellir sicrhau enillion mwy buddiol i fenywod sy’n dechrau ymarfer corff ar y menopos, neu’n fuan ar ôl hynny.”
Yr hyn nad yw'n hysbys eto yw a fyddai menywod sy'n hwyr ar ôl y menopos yn cael yr un buddion trwy wneud ymarfer corff am gyfnod hirach.
Bydd hyn yn rhan o astudiaeth ddilynol lawer mwy a fydd yn cynnwys tua 200 o fenywod dros gyfnod llawer hirach o amser.
“Yr hyn y mae ein biomarcwr wedi helpu i’w sefydlu yw bod ymarfer corff yn gwneud gwahaniaeth, ond mae angen astudiaeth lawer mwy gyda llawer mwy o gleifion,” meddai’r Athro Evans.