Cafodd yr astudiaeth ei harwain gan Sefydliad Crick a'i hariannu gan Cancer Research UK.
Mae gwyddonwyr yn Sefydliad Francis Crick wedi darganfod bod bwyta llawer o felysydd artiffisial cyffredin, sef sucralose, yn lleihau'r broses o actifadu celloedd T, cydran bwysig o'r system imiwnedd, mewn llygod.
Roedd Dr Nick Jones o Ysgol Feddygaeth Prifysgol Abertawe'n un o gyd-awduron yr astudiaeth, a gyhoeddwyd yn Nature.
Os darganfyddir bod y melysydd yn cael effeithiau tebyg ar bobl, gellid ei ddefnyddio ryw ddydd mewn modd therapiwtig i helpu i leihau ymatebion celloedd T – er enghraifft, mewn cleifion â chlefydau awtoimiwnedd sy'n dioddef o gelloedd T sy'n cael eu hactifadu heb reolaeth.
Mae sucralose yn felysydd artiffisial, oddeutu 600 o weithiau'n felysach na siwgr, a ddefnyddir yn gyffredin mewn diodydd a bwyd. Yn yr un modd â llawer o felysyddion artiffisial eraill, nid oes dealltwriaeth gyflawn o effeithiau sucralose ar y corff eto. Serch hynny, mae astudiaethau diweddar wedi dangos y gall sucralose ddylanwadu ar iechyd pobl drwy effeithio ar y meicrobiom.
Yn eu hastudiaeth, a gafodd ei hariannu gan Cancer Research UK a'i chyhoeddi yn Nature, profodd yr ymchwilwyr effaith sucralose ar system imiwnedd llygod.
Bwydwyd llygod â sucralose ar lefelau cyfatebol i'r defnydd dyddiol derbyniol a argymhellir gan yr awdurdodau diogelwch bwyd yn Ewrop ac America. Yn bwysig, er bod y dosau hyn yn bosib, ni fyddai pobl yn eu cyrraedd fel arfer drwy lyncu bwyd neu ddiodydd sy'n cynnwys melysyddion fel rhan o ddeiet arferol.
Nid oedd y llygod a fwydwyd â deietau a oedd yn cynnwys llawer o sucralose yn gallu actifadu celloedd T i'r un graddau mewn ymateb i ganserau neu heintiau. Ni chafwyd effaith ar fathau eraill o gelloedd imiwnedd.
Drwy astudio celloedd T yn fwy manwl, canfu'r ymchwilwyr fod dos uchel o sucralose yn effeithio ar y broses o ryddhau calsiwm mewngellol mewn ymateb i symbyliad, gan leihau gweithrediad celloedd T o ganlyniad i hynny.
Ni ddylai'r ymchwil hon godi arswyd ar y rhai hynny sydd am sicrhau bod ganddynt system imiwnedd iach neu eu bod yn gwella o glefyd, gan na fyddai pobl sy'n bwyta lefelau arferol neu hyd yn oed lefelau ychydig yn uwch o sucralose yn cyrraedd lefelau'r astudiaeth hon.
Yn hytrach na hynny, mae'r ymchwilwyr yn gobeithio y gallai'r canfyddiadau arwain at ffordd newydd o roi dosau llawer uwch o sucralose i gleifion, gan adeiladu ar y dystiolaeth bod rhoi deiet llawn sucralose i lygod â chlefyd awtoimiwnedd cysylltiedig â chelloedd T yn helpu i liniaru effeithiau niweidiol eu celloedd T gorweithredol.
Meddai Karen Vousden, uwch-awdur a phrif arweinydd y grŵp yn Sefydliad Crick:
“Rydyn ni'n gobeithio rhoi darlun mwy at ei gilydd o effeithiau deiet ar iechyd a chlefydau, fel y gallwn ni ryw ddydd roi cyngor ar ddeietau sy'n gweddu orau i gleifion unigol, neu ganfod elfennau o'n deiet y gall meddygon eu defnyddio ar gyfer triniaethau.
“Mae angen mwy o ymchwil ac astudiaethau i weld a oes modd defnyddio sucralose i effeithio ar bobl yn yr un modd ag y mae'n effeithio ar lygod. Os bydd y canfyddiadau cychwynnol hyn yn berthnasol i bobl, gallen nhw ryw ddydd gynnig ffordd o gyfyngu ar effeithiau niweidiol cyflyrau awtoimiwnedd."
Ychwanega Fabio Zani, awdur cyntaf ar y cyd a chymrawd hyfforddiant ôl-ddoethurol yn Sefydliad Crick:
“Nid ydyn ni eisiau cyfleu’r neges i bobl fod sucralose yn niweidiol os yw'n rhan o ddeiet cytbwys arferol, gan y byddai'n anodd iawn cyrraedd y dosau y gwnaethon ni eu rhoi i lygod heb ymyrraeth feddygol.
“Mae'n ymddangos ei bod hi'n bosib gwrthdroi'r effaith ar y system imiwnedd a welon ni ac rydyn ni'n credu y gall fod yn werth astudio a ellid defnyddio sucralose i liniaru cyflyrau megis awtoimiwnedd, yn enwedig mewn therapïau cyfuniadol.”
Esbonia Julianna Blagih, awdur cyntaf ar y cyd a chyn-gymrawd hyfforddiant ôl-ddoethurol yn Sefydliad Crick (sydd bellach yn Athro Cysylltiol yng Nghanolfan Ymchwil Ysbyty Maisonneuve-Rosemont, Prifysgol Montreal):
“Rydyn ni wedi dangos nad yw melysydd cyffredin, sef sucralose, yn foleciwl cwbl anadweithiol ac rydyn ni wedi dadorchuddio effaith annisgwyl ar y system imiwnedd. Rydyn ni'n awyddus i archwilio a yw'r melysydd hwn yn cael effaith debyg ar fathau neu brosesau eraill o ran celloedd.”
Meddai Karis Betts, uwch-reolwr gwybodaeth iechyd gyda Cancer Research UK:
“Mae'r astudiaeth hon yn dechrau archwilio sut gellid defnyddio dosau uchel o sucralose o bosib mewn ffyrdd newydd o drin cleifion, ond mae'r gwaith yn ei fabandod.
“Nid yw canlyniadau'r astudiaeth hon yn dangos bod sucralose yn cael effeithiau niweidiol ar bobl, felly nid oes angen i chi feddwl am newid eich deiet i'w osgoi.”
Mae'r ymchwilwyr yn parhau â'r gwaith hwn ac yn gobeithio cynnal treialon i brofi a yw sucralose yn cael effaith debyg ar bobl.
Cyhoeddwyd y stori gan Sefydliad Crick.