“Mae ein damcaniaeth wedi’i chymhwyso i wella ‘iechyd cyfan’ mewn poblogaethau amrywiol” – Yr Athro Kemp
Gall cynrhon gradd glinigol droi wlser llonydd yn glwyf iachusol glân ac iach o fewn ychydig ddyddiau ond mae stigma yn atal pobl rhag elwa ar eu defnydd therapiwtig.
Mae’r Athro Nigam yn darlithio mewn anatomeg, ffisioleg a phathoffisioleg yma yn yr Ysgol Iechyd a Gofal Cymdeithasol, gyda phynciau addysgu arbenigol yn cynnwys treuliad, gwaed, imiwnoleg, microbioleg, parasitoleg a heintiad clwyfau a gwella.
Ochr yn ochr ag addysgu, mae hi hefyd wedi neilltuo blynyddoedd o ymchwil i gynrhon meddyginiaethol fel arweinydd Grŵp Ymchwil Cynrhon Abertawe. Mae'r grŵp yn ffocysu ar y cynrhon meddyginiaethol, Lucilia sericata, a'r moleciwlau sy'n ymwneud â therapi larfal. Gyda'i gilydd, maent wedi cyhoeddi'n eang ar weithgarwch gwrthficrobaidd secretiadau larfal, ac ar briodweddau gwella clwyfau cynrhon.
Ond er eu bod yn cael eu parchu'n glinigol fel rhywbeth o ryfeddod meddygol, nid yw cynrhon (nid yw'n syndod!) yn cael eu parchu cymaint gan y cyhoedd.
“Yn gyffredinol, rydyn ni’n gwybod bod yna atgasedd diwylliannol tuag at greaduriaid iasol - pethau fel cynrhon a phry cop a phob math o bryfed - felly gorwedda’r amharodrwydd gyda chleifion os ydyn nhw’n teimlo eu bod nhw wedi ffieiddio gormod ganddyn nhw. Er hynny, cynrhon meddyginiaethol yw'r rhain. Maent yn radd glinigol. Maent yn lân. Maent wedi cael eu magu o dan amodau di-haint ac maent wedi’u pecynnu’n gwbl glinigol mewn bag bach na allant fynd allan ohono, na allant ddianc ohono. Dyna’r peth nad yw llawer o gleifion yn ei sylweddoli.”
Mae treialon clinigol annibynnol sy'n cynnwys cannoedd o gleifion y rhoddwyd therapi cynrhon iddynt yn dangos bod cynrhon yn gweithio'n dda iawn a'u bod mewn gwirionedd yn fwy effeithiol na thriniaethau rheoli eraill wrth gael gwared ar falurion clwyfau marw a heintiedig. Felly, i chwalu'r stigma, mae'r Athro Nigam ar hyn o bryd yn arwain prosiect sy'n ymchwilio i ddealltwriaeth a chanfyddiad y cyhoedd o'r defnydd clinigol o gynrhon ar glwyfau. Gan ymgysylltu ag ysgolion, cymunedau a sefydliadau, mae ei hymgyrch Caru Cynrhon yn codi ymwybyddiaeth o'r defnydd o gynrhon byw fel triniaeth glinigol i helpu i glirio a gwella clwyfau cronig.
“Rydym yn gwybod y gall defnyddio cynrhon arwain at newid enfawr. Rhoddir y driniaeth i gleifion sydd â chlwyfau cronig, yn enwedig cleifion nad yw eu clwyfau cronig yn gwella, a diolch i'r cynrhon, gellir dileu meinwe marw yn llwyr o'r clwyf o fewn oddeutu pedwar diwrnod."
Mae pobl sydd mewn perygl o ddatblygu clwyfau nad ydynt yn gwella yn cynnwys y rhai sy'n dioddef o ddiabetes neu sydd â phroblemau fasgwlaidd, felly gallai'r math hwn o godi ymwybyddiaeth newid bywydau ac achub breichiau a choesau.