Daeth John Fulton i fod yn Brifathro Coleg Prifysgol Abertawe ym 1947. Gan yr oedd Abertawe yn goleg cyfansoddol o Brifysgol Cymru, roedd ganddi Brifathro yn hytrach nag Is-ganghellor, er byddai’r pedwar prif athro’n gweithredu fel Is-ganghellor cyffredinol Prifysgol Cymru yn eu tro. Er gwaethaf y gwahaniaeth yn y teitl, roedd rôl y Prifathro’n bwysig iawn. Er enghraifft, Fulton oedd y catalydd y tu ôl i rai o’r newidiadau mawr yn Abertawe yn ystod ei 12 o flynyddoedd yn y swydd.

Roedd yn adnabyddus am ei egni, ei ddengarwch a’i sgiliau dwyn perswâd. Roedd yn Albanwr a chafodd ei addysgu ym Mhrifysgol Sant Andrew a Choleg Balliol, Rhydychen. Yn ystod y rhyfel, gweithiodd i’r llywodraeth. Yng nghoridorau pŵer, daeth yn ffrindiau â William Beveridge (sef awdur yr adroddiad a arweiniodd at y wladwriaeth les yn dilyn y rhyfel) a Phrif Weinidog diweddarach, Harold Wilson. Roedd Wilson a Fulton yn rhannu edmygedd am feddwl craff y naill a’r llall.

A black and white photo of John Fulton taken in the 1950s

Roedd Fulton hefyd yn rhan o grŵp o ysgolheigion a oedd yn y broses o ailfeddwl diben a rôl addysg uwch a phrifysgolion yn y blynyddoedd ar ôl y rhyfel. Yn ystod ei gyfnod fel Prifathro Abertawe, newidiodd Fulton y ffordd yr oedd myfyrwyr yn cael eu haddysgu, gan annog mwy ohonynt i astudio’n ehangach i ehangu eu gorwelion. Yn aml, cyfeirir at y cynllun a gyflwynwyd ganddo ef fel Traethawd y Glas, gan yr oedd rhaid i fyfyrwyr y flwyddyn gyntaf ysgrifennu rhywbeth am bwnc nad oeddent yn gyfarwydd ag ef cyn ei ddarllen i diwtor. Roedd Fulton ei hun yn aml yn cymryd rôl tiwtor, gan wahodd grwpiau bach o fyfyrwyr i’w astudfa am de a bisgedi. Yn ogystal, rhoddodd cynlluniau ar waith i ehangu safle’r Brifysgol drwy Barc Singleton. Roedd llawer o’r adeiladau sydd ar y safle heddiw, a adeiladwyd yn y 1960au cynnar, yn rhan o gynllun Fulton am brifysgol fwy a gwell. Pan fu farw ym 1986, enwyd prif adeilad y campws newydd hwn, Tŷ’r Coleg, er anrhydedd iddo, ac mae ei enw, Tŷ Fulton, yn parhau hyd heddiw.

An aerial photo of the building of College House in the 1950s

Adeliadu  Colegtua’r 1950au. © Victor Hopkins

A black and white photo of College/Fulton house in front of residences

Tŷ Coleg, tua’r 1960au

Students sat at tables in the common room in College House in the 1960s

Ystafell Gyffredin Colegtua’r 1960au © John Maltby

Ceir y deunyddiau drwy garedigrwydd Archifau Richard Burton, Prifysgol Abertawe.