Llawysgrifau barddoniaeth Dylan Thomas i gael eu harddangos am y tro cyntaf ym Mhrifysgol Abertawe i nodi Diwrnod Dylan

Sylwer bod y dudalen hon wedi cael ei harchifo ac nid yw'n cael ei diweddaru mwyach.

Mae llawysgrifau gweithio cerddi Dylan Thomas, sy'n taflu goleuni ar brosesau gweithio'r bardd, wedi cael eu prynu gan Brifysgol Abertawe a chânt eu harddangos i'r cyhoedd am y tro cyntaf ar Ddiwrnod Rhyngwladol Dylan Thomas - dydd Sadwrn 14 Mai.

400 x 507Prynodd y Brifysgol y papurau (fel sydd yn y llun), sy'n cynnwys drafftiau o'r cerddi, Unluckily for a Death ac Into her Lying Down Head, mewn arwerthiant diweddar yn Sotheby's, Efrog Newydd. Cânt eu cadw yn Archifau Richard Burton y Brifysgol, sydd eisoes yn gartref i un o lyfrau nodiadau Dylan Thomas y tybiwyd ei fod 'ar goll' o'r blaen.

Caiff y casgliad diweddaraf o lawysgrifau ei arddangos i'r cyhoedd am y tro cyntaf ar Ddiwrnod Rhyngwladol Dylan Thomas, 14 Mai.

‌‌‌Bydd yr arddangosfa ar agor rhwng 11am a 3pm yn Llyfrgell y Bae ar gampws newydd Prifysgol Abertawe, Campws y Bae ac mae mynediad yn rhad ac am ddim i bawb.

Mae'r drafftiau'n cynnwys 25 tudalen mewn llawysgrifen hynod fychan a digamsyniol Dylan.

Maent yn dangos sut y bu'r bardd yn diwygio delweddau a dewis geiriau ac yn creu strwythurau rhythmig, gan hyd yn oed lunio diagramau o'i arbrofion â chynllun  odli a lluniau bach lle ymddengys ei fod yn creu darlun o'i ddelweddaeth.

Bu Dylan yn ysgrifennu am y ddwy gerdd hyn yn ei Lythyrau at Vernon Watkins a oedd hefyd yn cynnwys drafft cynnar o bob cerdd. Wrth gyfeirio at Unluckily for a Death, ysgrifenna Dylan:

"Here's my new poem. I hope you'll think it's good; I'm extremely pleased with it at the moment - it was written in a very enjoyable mood (or any other better word) of surly but optimistic passion..."

Mae'n disgrifio Into her Lying Down Head fel gwir lafur cariad, gan ddweud: "I’ve never worked harder on anything, maybe too hard: I made such a difficult shape, too."

Cyhoeddwyd y ddwy gerdd yn ddiweddarach yn ei gasgliad arloesol, Deaths and Entrances (1946).

Yn 2014, prynodd Prifysgol Abertawe un o lyfrau nodiadau Dylan Thomas - a fu'n gorwedd yn angof mewn drôr am ddegawdau cyn cael ei ddarganfod - er mwyn sicrhau y byddai'n dychwelyd i Gymru ac y byddai ar gael i ysgolheigion a’r gymuned. Mae prynu'r llawysgrifau hyn yn nodi taith adref arall ar gyfer papurau Dylan, y tro hwn o Efrog Newydd i Gymru.

Hannah Ellis with the 'lost' Dylan Thomas notebookMeddai Hannah Ellis, wyres Dylan Thomas (chwith)"Mae'n wych bod Prifysgol Abertawe'n rhoi cymaint o egni ac ymdrech i ffyrdd newydd o astudio ac ymchwilio i Dylan Thomas. Bydd dod â'r llawysgrifau hyn yn ôl i Brydain - ynghyd â'r llyfr nodiadau a brynwyd ganddynt yn 2014 - yn helpu pobl i weld y grefft fanwl a oedd ynghlwm wrth waith fy nhad-cu, ac yn caniatáu iddynt ddeall ei fod ymhlith ysgrifenwyr mwyaf arwyddocaol yr ugeinfed ganrif."

Meddai Jeff Towns, Perchennog Dylan's Bookstore: "Roedd yn gaffaeliad mawr pan brynodd Prifysgol Abertawe lyfr nodiadau barddoniaeth 'coll' Dylan Thomas tua diwedd canmlwyddiant y bardd yn 2014. Bellach, ychydig dros flwyddyn yn ddiweddarach, maen nhw wedi cael gafael ar grŵp arall pwysig iawn o lawysgrifau drafft ar gyfer dwy gerdd o bwys sy'n dyddio o ddechrau'r pedwardegau pan oedd Dylan yn dechrau meistroli ei grefft.

‌"Mae'r papurau hyn yn datgelu cofnodion personol a manwl o brosesau creu'r bardd, a byddant yn amhrisiadwy i genedlaethau o fyfyrwyr ac academyddion y dyfodol."

Meddai'r Athro John Spurr, Pennaeth Coleg y Celfyddydau a'r Dyniaethau ym Mhrifysgol Abertawe: "Mae'r llawysgrifau hyn yn cynnig cipolwg hynod ddiddorol ar grefft un o feirdd pwysicaf yr ugeinfed ganrif, ac mae'n briodol y cânt eu cadw yn nhref enedigol Dylan ac y byddant ar gael i ysgolheigion a'r cyhoedd. Byddant yn ychwanegiad gwych at ein casgliad o archifau sydd eisoes yn sylweddol."

Cedwir y llawysgrifau yn Archifau Richard Burton y Brifysgol sydd eisoes yn gartref i lyfr nodiadau Dylan Thomas, yn ogystal â dyddiaduron Burton a phapurau eraill a roddwyd i'r Brifysgol gan ei wraig weddw, Sally. Mae'r Archifau hefyd yn dal eitemau pwysig eraill, gan gynnwys papurau'r academydd a'r awdur Raymond Williams, a Chasgliad Maes Glo De Cymru. Mae'r archifau'n agored i bawb drwy apwyntiad.