Mae clefyd Parkinson yn anhwylder dirywiol hirdymor o'r system nerfol ganolog sy'n effeithio'n bennaf ar y system echddygol. Mae'r symptomau'n cynnwys cryndod, anhyblygrwydd a hypocinesia ac mae'n ymddangos yn araf dros amser gan amlaf. Y prif ganfyddiad patholegol yw dirywiad cynyddol yn y niwronau substantia nigra sy'n arwain at golled ddifrifol o nerfogaeth dopamin striatal. Yn anffodus nid oes iachâd ar hyn o bryd.
Swyddogaeth metabolynnau colesterol penodol fel ligandau derbynyddion niwclear, gan gynnwys derbynyddion Liver X (LXRs), sy'n ffactorau trawsgrifio sy'n dibynnu ar ligandau. Mae LXRs (Lxrα/NR1H3 a Lxrβ/NR1H2) yn rheoleiddwyr adnabyddus o fetabolaeth a llid lipidau, ond maent hefyd wedi ymddangos yn ddiweddar fel ffactorau allweddol ar gyfer niwrogenesis a chynnal goroesiad niwronaidd. Rydym ni ac eraill wedi cyflwyno adroddiadau o'r blaen, drwy arbrofion in vitro ac in vivo, fod Lxrs yn rheoli gwahanol agweddau ar ddatblygiad niwronau dopamin canol yr ymennydd (mDA) (Sacchetti et al., 2009, Cell Stem Cell) a bod ligandau LXR mewndarddol yr ymennydd yn deulu cwbl newydd o reoleiddwyr detholus a grymus iawn o niwrogenesis a/neu oroesiad canol yr ymennydd (Theofilopoulos et al., 2013, Nature Chemical Biology; Theofilopoulos*, Griffiths* et al., 2014, J. Clinical Investigation).
Dyma ein hamcanion ar hyn o bryd:
(1) nodi swyddogaeth a mecanwaith gweithrediad metabolynnau colesterol a reoleiddir i fyny neu i lawr mewn cleifion sydd â chlefyd Parkinson drwy ddefnyddio Spectrometreg Màs a sawl techneg in vitro mewn llygod [gwaith ar y cyd â William J. Griffiths a Yuqin Wang o Ysgol Feddygaeth Prifysgol Abertawe, yn ogystal ag Ernest Arenas o Sefydliad Karolinska].
(2) defnyddio metabolynnau colesterol penodol a chyfansoddion cysylltiedig i wella protocolau ar gyfer gwahaniaethu in vitro dopaminergaidd rhwng llinellau bôn-gelloedd embryonig llygod a rhai dynol yn ogystal â sawl math arall o gelloedd.
(3) archwilio a all metabolynnau colesterol sydd newydd eu hadnabod a chyfansoddion cysylltiedig atal neu achub nodweddion ffenoteip clefyd Parkinson mewn modelau cnofilod o glefyd Parkinson in vivo [gwaith ar y cyd â Mariah Lelos ac Emma Lane o Brifysgol Caerdydd].