Gweithdai Sgyrsiau Creadigol, prosiect ymchwil yng Ngogledd Cymru
Cymerodd Cath Peach, Rheolwr Tŷ cartref nyrsio The Cottage yn yr Wyddgrug, Sir y Fflint, yr amser i ateb cwestiynau am ei phrofiad cyntaf o gymryd rhan mewn ymchwil.
Gwnaeth The Cottage gymryd rhan yn Creative Conversations’: an arts-in-health approach to communication, a oedd yn bartneriaeth rhwng Prifysgol Bangor, Gwasanaethau Cymdeithasol Sir y Fflint, a Dementia Positive, gyda'r nod o ddatblygu rhaglen datblygu staff gofal gan ddefnyddio'r celfyddydau i wella'r rhyngweithio rhwng staff gofal a phreswylwyr sy'n byw gyda dementia.
Pam wnaethoch chi benderfynu cymryd rhan yn yr ymchwil?
Mae gennym ddiddordeb bob amser mewn cymryd rhan mewn pethau sy'n ein cysylltu â phethau yn y gymuned ac yn ehangach. Roeddem yn meddwl y byddai'n ddiddorol ac fel cartref nid ydym erioed wedi bod yn rhan o brosiect ymchwil. Gan ei fod wedi'i anelu'n benodol at ofal dementia, i ni roedd yn gyfle hyfforddi am ddim, a pho fwyaf o wybodaeth sydd gennym, mwyaf y gallwn ni helpu ein trigolion.
Beth mae cymryd rhan yn ei gynnwys?
I ddechrau, gwnaeth Gwasanaethau Cymdeithasol Sir y Fflint gysylltu â ni gyda gwahoddiad, a oedd wedi ymuno â Phrifysgol Bangor ar gyfer y prosiect. Yna cawsom gyfarfodydd gydag ymchwilwyr a esboniodd beth fyddai'n digwydd i ni fel staff. Gwnaethom drafod pynciau posibl yr hoffem ymdrin â nhw, yn ogystal ag amseriadau a lleoliadau a fyddai'n addas i ni ar gyfer y sesiynau y byddem yn cymryd rhan ynddynt. Yn ymarferol yn y cartref, roedd yn cynnwys trefnu preswylwyr a'u perthnasau i roi gwybod iddynt am y trafodion a'u gwahodd i gymryd rhan. Gwnaethom dderbyn y dyddiadau, ac yna mynd i gyfres o weithdai creadigol yn lleol. Yn y cartref, daeth ymchwilydd unwaith neu ddwywaith y mis i eistedd mewnmannau cymunedol ac arsylwi ar y staff a'r preswylwyr a oedd yn cymryd rhan.
Beth helpodd y broses i fynd yn dda?
Yr oedd y ffaith bod aelod o staff o Wasanaethau Cymdeithasol Sir y Fflint wedi cysylltu â ni i ddechrau, rydym eisoes yn ei adnabod ac yn ymddiried ynddo, yn ei gwneud yn llai brawychus. Roedd wedi'i drefnu'n dda iawn o'r dechrau; roedd ymchwilwyr yn sicrhau bod popeth yn rhedeg mor hwylus ag y gallai. Roedd cyfarfodydd yn digwydd yn y cartref, a oedd yn golygu nad oedd unrhyw darfu, ac eglurwyd popeth yn llawn. Darparodd yr ymchwilwyr lythyrau ac amlenni wedi'u stampio i'w hanfon at berthnasau'r rhai a oedd yn cymryd rhan. Roedd y llythyr yn cynnwys gwybodaeth am yr ymchwil a gwahoddiad i ddod i gwrdd â'r ymchwilwyr. Cawsom lyfrynnau a phoster gyda manylion cyswllt a lluniau o'r tîm ymchwil, fel bod pawb yn gwybod pwy oedd yr ymchwilwyr ac yn disgwyl eu gweld. Roedd y tîm ymchwil yn broffesiynol iawn, yn gyfeillgar ac yn hawdd mynd ato. Pan roedd ymchwilwyr yn y cartref, nid oeddent yn tarfu o gwbl – gwnaethom anghofio bod yr ymchwilydd yn yr ystafell weithiau!
Beth oedd y manteision o gymryd rhan?
Roedd llawer! Gwnaeth y gweithdai agor ein meddyliau'n fwy, gan ein galluogi i arbrofi gyda'n syniadau ein hunain yn ogystal â'u syniadau nhw. Byddai un peth yn arwain at un arall. Er enghraifft, gwelsom fod cwpl o breswylwyr wrth eu boddau â barddoniaeth, ac yna roeddem ni'n chwilio am ddeunydd i'w rannu â nhw a thrafod cerddi gyda nhw. Roedd y prosiect hefyd yn rhoi dealltwriaeth well i ni o ddementia a sut i gyfathrebu'n fwy effeithiol. Daeth y staff a aeth i'r gweithdai i adnabod ei gilydd yn well hefyd – daeth â nhw'n agosach at ei gilydd. Roedd y brwdfrydedd yn amlwg! Roedd yn braf cwrdd â staff o gartrefi gofal eraill hefyd, ac yn ddiddorol gweld sut mae cartrefi eraill yn cael eu rheoli. Roedd hefyd yn ddiddorol clywed eu hadborth ar ôl y tasgau; weithiau roeddent wedi dehongli'r gwaith yn wahanol i ni, ond roedd yr holl ganlyniadau yr un mor dda.
A oedd anfanteision i gymryd rhan?
Doedd e ddim yn ddigon hir! Roedden ni'n ysu am fwy. A bod yn onest, ni allaf feddwl am unrhyw anfanteision, nid oedd yr ymchwil yn amharu ar ein cartref o gwbl. Roedd yn rhaid llunio rotâu i gyd-fynd â gweithdai, ond oherwydd bod gennym rybudd o ddyddiadau ac amseroedd ymlaen llaw, nid oedd hyn yn broblem. Gofynnwyd i ni hyd yn oed ar y dechrau pa adegau fyddai orau, er mwyn tarfu leiaf ar y ffordd y mae'r cartref yn cael ei redeg o ddydd i ddydd.
Pa gyngor fyddech chi'n ei roi i ymchwilwyr ynghylch cynnal ymchwil i gartrefi gofal?
Ymgynghori â'r cartrefi gymaint â phosibl, yn enwedig ar yr adegau a'r dyddiau gorau iddynt, i'w alluogi i redeg yn esmwyth. Gweithio ochr yn ochr â nhw i greu perthynas dda. Cael cynifer o gyfarfodydd ag y mae eu hangen ar y dechrau i gyfleu'r wybodaeth – bydd yn taweli meddyliau staff, preswylwyr a'u teuluoedd sy'n cymryd rhan. Cadwch e'n syml, a gwnewch y gweithdai'n bleserus. Hefyd, os ydych yn gofyn i staff roi rhywbeth ar waith, cadwch ef yn ddewisol a pheidiwch â rhoi gormod o bwysau. Rhowch de a chacen iddynt – maen nhw bob amser yn cael eu croesawu!
Pa gyngor fyddech chi'n ei roi i gartrefi gofal eraill am ymchwil?
Ewch amdani! Eich cyfraniad chi i'r dyfodol ydyw. Fel rheolwr, os ydych chi'n frwdfrydig bydd eich staff yn dilyn. Rydym wedi elwa o gymryd rhan mewn ymchwil, ac rwy'n siŵr y byddwch chi hefyd. Os ydych chi'n barod i fod yn frwdfrydig, ac os oes gennych agwedd gadarnhaol at yr hyn rydych chi'n ymwneud ag ef, byddwch chi'n elwa.