Ein Hamgylchedd Naturiol

Twyni Crymlyn 

Nid oes rhaid i chi weithio neu astudio ym Mhrifysgol Abertawe i allu mwynhau Twyni Crymlyn - mae croeso i bawb.

Mae'r twyni, y morfeydd heli a thraeth Twyni Crymlyn yn hafan i fywyd gwyllt, darn o anialwch sydd wedi llwyddo rywsut i oroesi dwy ganrif o ddatblygiad a diwydianeiddio o amgylch Bae Abertawe. 

Mae'r ardal ar agor i bawb ei mwynhau, mae'n hawdd ei chyrraedd ar y beic (llwybr NCN 4), ar y bws (pob llwybr i Gampws y Bae a Ffordd Fabian) ac yn y car, gyda’i maes parcio talu ac arddangos ei hun ar Ffordd Fabian gyferbyn â Stiwdios y Bae. 

Mae rhywbeth i'w weld drwy gydol y flwyddyn, o arddangosfeydd ysblennydd o flodau gwyllt yn y gwanwyn a'r haf (a'r holl bryfed ac adar y maent yn eu cynnal), i'r heidiau o adar hirgoes sy'n hedfan o'r Arctig i fwydo a gorffwys ar y traeth yn y gaeaf.

Ni chaniateir tanau na gwersylla ar y safle a defnyddiwch y biniau a ddarperir ar gyfer sbwriel a baw cŵn. Cadwch ar y llwybrau yn ystod y gwanwyn a'r haf i osgoi niweidio wyau cuddiedig adar sy'n nythu ar y ddaear megis ehedyddion. Yn ystod yr hydref a'r gaeaf, cadwch lygad am heidiau o adar ar y traeth a cheisiwch eu hosgoi, yn enwedig adeg y llanw uchel.

Rydym wedi gweld cynnydd mawr yn nifer y bobl sy'n mynd â’u cŵn am dro yn Nhwyni Crymlyn dros y blynyddoedd diwethaf ac er gwaethaf gofyn i bobl gadw eu cŵn ar dennyn, rydym wedi gweld gostyngiad yn niferoedd adar o ganlyniad i darfu arnynt. Os na fyddwn yn gweithredu cyn bo hir, mae'n debygol y bydd rhai o'r adar hyn yn cael eu colli'n llwyr, felly rydym yn bwriadu cyflwyno cynllun parthau i gŵn. Bydd hyn yn cynnwys cadw'r holl gŵn draw o'r ardaloedd mwyaf sensitif, ardaloedd lle bydd yn rhaid cadw cŵn ar dennyn, ac ardaloedd lle caniateir i gŵn redeg oddi ar y tennyn. Yn y cyfamser, cadwch at y llwybrau, cadwch eich ci ar dennyn a cheisiwch osgoi cerdded tuag at adar ar y traeth, yn enwedig pan fydd y llanw’n uchel.

Rydym yn dibynnu ar wirfoddolwyr i gadw Twyni Crymlyn yn arbennig. Mae prysgoed, coed a phlanhigion goresgynnol yn bygwth mynd yn drech na phlanhigion y twyni tywod ac, o ganlyniad, mae angen eu rheoli. Mae angen cynnal a chadw’r llwybrau cerdded er mwyn sicrhau mynediad diogel i ymwelwyr. Mae'n rhaid i'r sbwriel a gynhyrchir gan bobl ac sy'n golchi i'r traeth gael ei glirio. Gyda chymorth prosiectau a ariennir gan y Loteri Genedlaethol (Dynamic Dunescapes a Buglife’s B-Lines), rydym wedi cynnal prosiectau gwaith ar raddfa fawr yn ddiweddar i glirio ardaloedd o brysgoed a chreu cynefinoedd tywod i fod o fudd i rai o'n planhigion ac anifeiliaid arbennig a gobeithiwn yn fuan byddwn yn gallu ailgyflwyno un o blanhigion mwyaf prin Cymru, Tegeirian y Fign.

Gweler ein Cynllun Rheoli SoDdGa Twyni Crymlyn 2018-2023.

I gael yr wybodaeth ddiweddaraf am ein gweithgareddau, gall myfyrwyr a staff ymuno â'n grŵp Gwirfoddolwyr Cadwraeth Twyni Crymlyn ar WhatsApp.

Caiff yr holl weithgareddau eu hysbysebu a'u trefnu drwy ein tudalen Eventbrite.

Weithiau, gall cael bywyd gwyllt mor gyfoethog ar y campws arwain at broblemau annisgwyl.

Boed yn anifeiliaid sy'n canfod eu ffordd i mewn i adeiladau, cywion yn cwympo o nythod neu wylan yn dwyn eich brechdan, gall bywyd gwyllt eich synnu ar adegau. Gobeithiwn y bydd y taflenni gwybodaeth isod yn ateb rhai o'r cwestiynau mwyaf cyffredin, ond ar gyfer unrhyw beth arall, bydd ein Swyddog Bioamrywiaeth yn ceisio cynnig ateb. Os bydd anifail ag anaf y mae angen cymorth arno, bydd yn rhaid i chi gysylltu â'r RSPCA, milfeddyg lleol neu Ysbyty Adar Penrhyn Gŵyr, ond sylwer – yn y rhan fwyaf o achosion, bydd angen i chi fynd â'r anifail atynt eich hun.

Mae gwylanod bob amser wedi bod yn beth cyffredin i'w weld mewn ardaloedd arfordirol fel Abertawe, ac wrth i ni fel pobl dresmasu ar eu cynefin naturiol, maent yn dod o hyd i leoedd dyfeisgar er mwyn nythu a magu eu cywion. Mae adeiladau yn lleoedd amgen delfrydol ar gyfer clogwyni nythu ac o ganlyniad i'n natur wastraffus ninnau, mae dinasoedd yn llawn cyfleoedd i ddod o hyd i fwyd ar gyfer yr anifeiliaid addasadwy hyn.

Mae gennym dair rhywogaeth sy'n nythu ar doeau Campws Singleton; gwylanod y penwaig, gwylanod cefnddu bach a gwylanod cefnddu mwyaf. Ar y golwg cyntaf, maent yn edrych yn debyg iawn - allwch chi weld y gwahaniaeth?

Pob llun © Andreas Trepte http://www.photo-natur.net/

Mae gwylanod yn byw am amser hir (tua 30 o flynyddoedd), maent yn unweddog ac, yn gyffredinol, maent yn paru am oes a phrin yw ysgaru yn eu plith. Maent yn ailsefydlu perthnasoedd yn gynnar yn y gwanwyn, gan drwsio neu'n ailadeiladu nythod ym mis Ebrill a dodwy wyau yn gynnar ym mis Mai. Mae adar mewn ardaloedd trefol yn gwneud nythod y byddant yn eu defnyddio flwyddyn ar ôl blwyddyn, ac mae'r adar ifanc yn cyrraedd ym mis Gorffennaf/Awst.

Mae gwylanod yn y Deyrnas Unedig wedi'u diogelu gan Ddeddf Bywyd Gwyllt a Chefn Gwlad (1981). Bydd unrhyw un sy'n lladd, yn anafu neu'n cymryd aderyn, yn achosi difrod i'w nyth neu'n dinistrio ei wyau heb drwydded gan Cyfoeth Naturiol Cymru'n euog o dramgwydd a gallai wynebu mynd i'r carchar a dirwy drom.

Y TYMOR NYTHU – YR HYN I'W DDISGWYL:

Gellir rhannu tymor nythu gwylanod ym mhum cyfnod gorymylol fel a ganlyn:

1. Adeiladu Nythod a Dodwy Wyau (Ebrill-Mai) 

Nid yw nythod gwylanod yn adeileddau cymhleth iawn. Maent yn bentwr o frigau, cerrig mân a mwsogl, lle caiff dau neu dri o wyau eu dodwy yn gynnar ym mis Mai. Weithiau, caiff nythod eu dinistrio gan dywydd gwyntog. Os ydych chi'n digwydd gweld nyth wedi'i ddifrodi, peidiwch â phoeni. Mae'n debygol y bydd y gwylanod yn rhoi cynnig arall arni.

2. Gwylanod Bach a Chywion Pluog (Mai - Mehefin) 

Mae angen cynhesrwydd eu rhieni gyda'r nos ar gywion bach iawn (hyd at dridiau o oed) a bydd angen mynediad i'w nyth arnynt gan eu bod yn ddiamddiffyn iawn ar yr adeg hon. Nid oes rhaid i gywion sy'n hŷn na thridiau fynd yn ôl i'r nyth. Ar ôl y dyddiau cynnar hyn, maent yn datblygu i fod yn brysur iawn, gan archwilio'r toeau, a gall rhai syrthio i'r ddaear. Maent yn hynod wydn (gan esblygu i nythu ar glogwyni'r môr) a gallant oroesi ar ôl syrthio pellter hir, er syndod i ni. Pan fyddant yn rhieni, mae gwylanod yn ofalgar ac yn amddiffynnol iawn a byddant yn gwneud popeth y gallant er mwyn darparu bwyd, diod a diogelwch i'w cywion, hyd yn oed ar y ddaear (gweler isod).

3. Cywion Adar (a phlu rhannol) (Mehefin-Gorffennaf)

Wrth iddynt ddechrau tyfu plu, mae cywion yn datblygu i fod yn fwy anturus a gallant roi cynnig ar hedfan. Yn anochel, bydd rhai cywion yn diweddu lan ar y ddaear o ganlyniad. Peidiwch â cheisio achub neu fwydo'r cyw. Mae'n well ei adael, oni bai ei fod wedi ei anafu neu ei fod mewn lleoliad peryglus, fel heol brysur (ac yn yr achos hynny, gallwch ei symud i leoliad mwy diogel gerllaw). Bydd y rhieni yn parhau i amddiffyn a bwydo eu cywion a gallant ymosod arnoch mewn ymgais i amddiffyn eu cywion.

4. Adar Ifanc (a phlu llawn ac wedi datblygu'n llawn) (Gorffennaf-Awst)

Gellir adnabod adar ifanc gan fod blaenau eu hadenydd yn gorymylu ar waelod eu cynffonau. Yn debyg i bob aderyn ifanc, maent yn aflwyddiannus yn aml wrth geisio hedfan am y tro cyntaf a gallant lanio ar y ddaear. Dylid gadael adar ifanc hyd yn oed os ydynt ar y ddaear, oni bai eu bod wedi'u hanafu neu eu bod mewn lleoliad peryglus fel heol brysur (ac yn yr achos hynny, gallwch eu symud i leoliad mwy diogel gerllaw). Yn gyffredinol, bydd rhieni'n parhau i fwydo adar ifanc am ychydig o wythnosau ond, yn aml, byddant yn cadw bwyd yn ôl mewn ymgais i'w hannog i hedfan yn ôl lan atynt. Mae hyn yn naturiol a bydd yr adar ifanc yn swnllyd iawn wrth erfyn eu bwyd.

5. Damweiniau Wrth Hedfan (Awst-Medi) 

Y cam olaf yw pan fydd yr adar ifanc yn hedfan ac yn ymgyfarwyddo â'u hadenydd. Gall hyn arwain at amrywiaeth o ddamweiniau, fel hedfan i mewn i ffenestri neu fynd yn sownd mewn rhwydi ar y to. O ganlyniad, gallant ddioddef pob math o anafiadau.

Pryd i Gymryd Rhan

1. Cywion wedi'u gadael

Mae gwylanod yn rhieni hynod amddiffynnol ac fel arfer, byddant yn parhau i fwydo a gwarchod eu hadar bach, hyd yn oed ar ôl iddynt syrthio o'r nyth. Os ydych chi'n poeni bod cyw wedi'i adael, gallwch gynnig powlen o ddŵr (yn enwedig yn ystod tywydd poeth) ac yna gwylio o bell. Os byddwch yn ei weld yn ysgarthu, mae hynny'n arwydd dda ei fod yn derbyn bwyd o hyd. Dim ond os byddwch chi'n siŵr wedi 24 awr ei fod wedi'i adael y dylech chi ystyried ymyrryd. Bydd angen gofal arbenigol ar gywion sy'n eu hatal rhag mynd yn gyfarwydd â phobl ac mae gan Ysbyty Adar Penrhyn Gŵyr (01792 371630) yr arbenigedd i ymdrin â hwy. Mae'n debygol y byddant yn gofyn i chi fynd â'r aderyn i Ysbyty Adar Penrhyn Gŵyr gan fod adnoddau prin iawn yno i gynnig casgliadau.

2. Adar wedi'u hanafu neu mewn perygl ar y ddaear

Bob blwyddyn, bydd cywion gwylanod yn syrthio o adeiladau i doeau is neu i'r ddaear. Bydd y rhan fwyaf ohonynt yn goroesi ac yn parhau i gael amddiffyniad a bwyd gan eu rhieni. Mae'n gyffredin i wylanod ifanc alw am eu rhieni, gan nadu a chrïo. Mae hyn yn hollol naturiol ac nid yw'n arwydd eu bod mewn trafferth. Mae pob gwylan ifanc yn gwneud hyn – does dim angen poeni. Fel rheol gyffredinol, mae anifeiliaid gwyllt yn tueddu osgoi gwneud sŵn pan fyddant wedi'u hanafu i osgoi denu ysglyfaethwyr. Gallwch gynnig powlen o ddŵr ond peidiwch â cheisio achub neu fwydo'r cyw. Mae'n well i'w adael oni bai ei fod wedi'i anafu neu ei fod mewn lleoliad peryglus fel heol brysur (ac yn yr achos hwnnw, gallwch ei symud i leoliad mwy diogel gerllaw). Os ydych chi'n mynd yn agos at gyw, mae'n debygol y bydd hyn yn sbarduno ymateb amddiffynnol gan y rhieni. Gall galwadau o rybudd arwain at yr adar yn ymosod arnoch o'r awyr. Mae ymbarél yn cynnig amddiffyniad da rhag rhieni amddiffynnol! Serch hyn, gofynnir i chi wneud hyn dim ond os ydych chi'n credu ei bod yn angenrheidiol a'i bod yn ddiogel i chi wneud hynny. Peidiwch byth â rhoi eich hunain mewn perygl. Yn gyffredinol, nid yw'n syniad da ceisio rhoi cyw yn ôl yn ei nyth. Yn ogystal â'r tebygrwydd y bydd yn syrthio eto, mae'n bosib y bydd gwylanod eraill yn ymosod arno os caiff ei roi yn y nyth anghywir. Nid yw'r Brifysgol yn rhoi cywion yn ôl ar doeau ac felly peidiwch â cheisio gwneud hynny chi'ch hun. Efallai y byddwch yn poeni am berygl i adar ifanc ar y ddaear gan ysglyfaethwyr. Mae gwylanod yn gallu gyrru ysglyfaethwyr i ffwrdd yn llwyddiannus ond, yn anochel, caiff rhai adar ifanc neu rai sydd wedi'u hanafu eu dal. Efallai y bydd hyn yn ymddangos yn greulon ond mae'n hollol naturiol – bydd gan yr ysglyfaethwyr eu plant eu hunain i’w bwydo hefyd. Ni fydd canolfannau achub fel arfer yn cymryd adar ifanc i mewn oherwydd bod ysglyfaethwyr ar hyd y lle'n unig. Mae'n rhaid i ganolfannau achub ac elusennau flaenoriaethu'r cywion sydd wedi'u hanafu gan nad yw'r cyfleusterau ar gael i gymryd miloedd o adar ifanc bob blwyddyn ar draws y DU. Os ydych chi'n ystyried bod yr wylan wedi'i anafu a bod angen triniaeth filfeddygol arno, ffoniwch eich milfeddyg lleol neu Ysbyty Adar Penrhyn Gŵyr (0300 1234999). Yn fwy na thebyg, byddant yn gofyn i chi fynd â'r aderyn yno yn bersonol.

3. Adar wedi'u maglu

Gall cywion a gwylanod gael eu maglu mewn lleoedd cyfyngedig neu mewn rhwydi ar draws y campws. Nid yw rhwydo'n ymarfer safonol a chaiff ei osod ar adeiladau i atal nythu dim ond pan; fydd planhigyn ar y to y mae angen ei amddiffyn, neu i leihau aflonyddwch pan fydd angen mynediad rheolaidd i'r to. Pan fydd rhwydi wedi eu gosod yn gywir, ni ddylent fod yn fygythiad i fywyd gwyllt, ond mewn amgylchiadau prin, mae'n bosib y gall adar fynd yn sownd. Dylech adrodd am unrhyw adar sydd wedi'u maglu wrth y Ddesg Gymorth cyn gynted ag y bo modd a byddwn yn mynd yno cyn gynted ag y gallem gael aelod o staff cymwys i'r lleoliad.

4. Bwydo cywion

Nid yw gwylanod yn bwydo eu cywion mor aml ag y byddai adar yn yr ardd. Er enghraifft, gallai titw tomos las fwydo ei gywion mor aml â phob 5 munud neu fwy. Mae gwylanod yn rhoi bwyd i'w cywion 3 i 6 gwaith y dydd, yn bennaf yn gynnar yn y bore, yn hwyr yn y prynhawn ac yn y noswaith. Yn aml, gall pobl feddwl nad yw cywion ac adar ifanc yn cael eu bwydo gan nad ydynt wedi gweld eu rhieni yn dod i'r aderyn ifanc drwy'r dydd. Os yw'r rhieni ar y to uwchben ac mae aderyn ifanc ar do is neu ar y ddaear, fel arfer byddant o hyd yn dod i lawr i’w fwydo. Mae gwylanod yn rhieni ardderchog ac nid ydynt yn gadael eu hadar bach yn rhwydd. Os byddwch yn gweld cyw'n ysgarthu, mae hynny'n arwydd dda ei fod yn derbyn bwyd o hyd. Gall bwydo â llaw neu adael bwyd i'r cyw arwain at wylanod aeddfed eraill yn ymosod ar yr aderyn ifanc am eu bod nhw hefyd am y bwyd, a gall arwain at riant yr aderyn ifanc yn ymosod arnoch chi. Mae hefyd yn arwain at yr aderyn yn mynd yn gyfarwydd â phobl a'u cysylltu â bwyd, gan arwain at broblemau'n hwyrach yn eu bywydau – peidiwch byth â bwydo gwylanod na'u cywion.

5. Darparu dŵr

Mewn cyfnodau poeth iawn neu gyfnodau lle mae'r haul yn gryf am amser hir, neu os oes gennych bryderon y gadawyd cyw, cynnig dŵr glân i’w yfed yw'r peth mwyaf defnyddiol y gallwch ei wneud. Rhowch fowlen neu soser o ddŵr o dan gysgod gerllaw, ac ychwanegwch ddŵr glân bob dydd. Rhagor o wybodaeth os oes gennych chi ymholiadau cyffredinol sy'n ymwneud â gwylanod (neu fywyd gwyllt arall) ar y campws, cysylltwch â'r Swyddog Bioamrywiaeth.

Mae gwylanod yn anifeiliaid manteisgar, sydd wedi esblygu i oroesi amodau garw ar hyd ein harfordiroedd, a phan fyddant yn darganfod ffynhonnell gyfleus o fwyd, maent yn manteisio i'r eithaf. Mae dinasoedd yn llawn cyfleoedd i ddod o hyd i fwyd ar gyfer yr anifeiliaid addasadwy hyn, ond gall arwain at wrthdaro â phobl. Mae eu hannog i ddod at bobl drwy ollwng sbwriel neu eu bwydo'n fwriadol wedi arwain iddynt geisio dwyn cinio pobl ddiniwed, gan hyd yn oed achosi anafiadau. Nid yw hon yn broblem sy'n unigryw i Brifysgol Abertawe, ond mae'r Mall a'r ardal o flaen Tŷ Fulton yn ardaloedd amlwg ar gyfer gwylanod a'u campau!

Sut i osgoi cael eich mygio gan wylan:

• Byddwch yn effro ac yn wyliadwrus – mae'n annhebygol y bydd gwylanod yn ceisio cipio eich bwyd os ydych chi'n eu gwylio

• Cadwch eich bwyd yn agos atoch

• Ceisiwch osgoi bwyta mewn mannau agored gydag adeiladau yn edrych drosoch – bydd gwylanod yn eich gweld o bell ac yn plymio tuag atoch

• Ceisiwch fwyta â'ch cefn yn erbyn wal fel na allant ddod atoch o'r tu ôl i chi

• Rydych yn llawer llai tebygol o ddioddef ymosodiad mewn ardal goediog megis yr Ardd Fotaneg neu Barc Singleton – maent yn fannau gwych ar gyfer picnic

• Ewch â'ch gwastraff bwyd gyda chi a'i roi mewn bin – yn ddelfrydol, rhowch y gwastraff mewn bin bwyd ond os nad oes un gerllaw, yna rhowch ef mewn bin ar gyfer gwastraff cyffredinol

• Os ydynt yn cerdded tuag atoch, helwch nhw ymaith – efallai eu bod yn fawr ac yn frawychus, ond rydych chi'n fwy ac yn fwy brawychus! Mae dysgu gwylanod i gysylltu pobl â bwyd yn arwain atynt i fod yn fwy ymosodol.

Peidiwch â bwydo'r gwylanod.

Beth yw Miltroediaid Rhesog?

Gyda'i hyd enfawr o 3cm, y miltroed resog, sef Ommatoiulus Sabulosus, yw miltroed fwyaf Prydain. Mae ganddi ddwy res liw efydd ar hyd ei chefn felly mae'n hawdd i'w hadnabod.

Ble mae'n byw?

Gellir dod o hyd iddi mewn niferoedd mawr yn Nhwyni Crymlyn a phob mis Mai, mae'n gwasgaru hwnt ac yma i chwilio am fannau i fridio. Dyma'r unig filtroed sy'n weithgar gyda'r dydd, ond mewn tywydd braf, mae dadhydradu'n beryg iddi felly mae'n rhaid dod o hyd i gysgod. Ar y traeth, gellir dod o hyd i filoedd ohonynt yn cysgodi dan frôc môr, ond ar y campws, mae hyn yn aml yn golygu y byddant yn dod i mewn i adeiladau, ac felly, yn dod i gysylltiad â phobl.

Pam maent dan do?

Gall y filtroed hon ddringo'n dda ac mae'n gallu dod mewn i adeiladau drwy fylchau bychain iawn. Yr adeiladau sydd agosaf at y twyni yw'r rhai y mae'r miltroediaid fwyaf tebygol o fynd i mewn iddynt, yn enwedig Adeilad Dwyreiniol Peirianneg a'r Llyfrgell.

Mae bron yn amhosib i'w hatal rhag dod i mewn, gan y byddant yn dod drwy fylchau awyru, dan ddrysau a thrwy ffenestri. Er eu bod yn ddiniwed, maent yn gallu bod yn destun pryder i bobl, yn enwedig pan fyddant yn ymddangos mewn niferoedd mawr, pan fydd tywydd poeth a heulog yn dilyn cyfnod oer a gwlyb, er enghraifft. Peidiwch â phoeni, mae'n greadur diniwed! Fel y rhan fwyaf o fildroediaid, gall O.sabulosus secretu hylif sy'n blasu'n wael pan fydd rhywbeth yn tarfu arnynt, ond mae'n ddiniwed fel arall. Nid yw'n gallu cnoi na phigo ac mae'n falurysor addfwyn, sy'n byw ar bren sy'n pydru ac olion eraill planhigion.

Beth dylech ei wneud?

Y peth gorau i'w wneud yw defnyddio rhaw lwch a brws i'w casglu'n ofalus a'u rhyddhau y tu allan i ffwrdd o'r adeilad mewn ardal lle mae llystyfiant cysgodol.

Bydd mwy yn dychwelyd, mwy na thebyg, ond gellir ailadrodd y broses. Erbyn mis Mehefin, bydd rhan fwyaf o'r symud wedi dod i ben ac ni welir llawer o'r creaduriaid bach hyn tan y gwanwyn canlynol. Yn y cyfamser, mwynhewch ryfeddod y bywyd amrywiol sydd gennym ar y campws!

Beth yw'r rhain?

Mae buchod cwta amryliw yn rhywogaeth ymledol o fuchod cwta. Maent yn hanu o Asia yn wreiddiol ond cawsant eu cyflwyno i America ac Ewrop i reoli pryfed gleision ar gnydau. Cyrhaeddon nhw’r DU yn 2004 a bellach, maent yn gyffredin iawn ledled Cymru a Lloegr.

Sut gallaf eu hadnabod?

Maent ychydig yn fwy na'r rhan fwyaf o'n rhywogaethau o fuchod cwta cyffredin brodorol ond gallant amrywio'n fawr iawn o ran eu golwg. Yn aml, maent yn oren neu'n goch, gyda llawer o smotiau duon, neu gallant fod yn ddu gyda dau smotyn mawr coch neu oren, ond gweler uchod am amrywiadau eraill.

Beth yw'r broblem?

Maent yn ysglyfaethwyr gwancus, ac maent yn cystadlu'n llwyddiannus yn erbyn ein buchod cwta brodorol am fwyd, a phan fydd pryfed gleision yn brin, maent yn troi at bryfed eraill, gan gynnwys bychod cwta brodorol a'u buchod cwta ifainc. Nhw yw prif achos y cwymp mewn niferoedd rhywogaethau brodorol o fuchod cwta.

Beth mae angen i mi ei wybod?

Yn aml, bydd buchod cwta amryliw yn symud i mewn i adeiladau yn yr hydref i aeafgysgu ar y cyd mewn grwpiau mawr, gan ddod allan eto pan ddaw'r gwanwyn, weithiau i swyddfeydd a darlithfeydd. Beth dylwn ei wneud os byddaf yn dod ar eu traws? Peidiwch â phoeni – yn gyffredinol, nid ydynt yn beryglus i bobl (er fel pob math o fuchod cwta, nid ydynt yn ymosodol ond gallant gnoi). Os gallwch eu casglu mewn gwydr gyda darn o gardbord, gallwch eu rhyddhau yn yr awyr agored. Maent mor gyffredin, fyddwch chi ddim yn cyfrannu at y broblem. Os bydd gormod ohonynt i chi ymdrin â nhw ar eich pen eich hun, cyflwynwch gais i'r glanhawyr drwy Ddesg Gymorth Ystadau.

Mae ein Swyddog Bioamrywiaeth yn cynnal sesiynau gwirfoddoli, teithiau tywys a gweithgareddau eraill yn rheolaidd, gan roi cyfle i staff, myfyrwyr a'r gymuned ddysgu mwy am ein bywyd gwyllt a'r cyfle i gymryd rhan mewn gweithgareddau cadwraeth.

I gael yr wybodaeth ddiweddaraf am ein gweithgareddau, gall myfyrwyr a staff ymuno â'n grŵp Gwirfoddolwyr Cadwraeth Twyni Crymlyn ar WhatsApp.

Gallwch gael yr holl wybodaeth am y ffyrdd y gallwch gymryd rhan gyda Chynaliadwyedd ym Mhrifysgol Abertawe ar ein tudalennau Cymerwch Ran.